Bitişik Yazı Sistemlerinde Fontlar

Her hakkı saklıdır.

1996'dan bu yana font yapıyorum. Latin, KökTürük, İbrani, Kiril gibi harfleriŋ ayrık olduğu fontlarıŋ yapımı çok kolay. Arab ve Moŋgol gibi harfleriŋ birleşik olduğu fontlarda birleşme kurallarınıŋ tanımlanması gerekiyor. Buna ilâveten, Arab yazısında hat sanatı gereği, bir harfiŋ başta yazılışınıŋ farklı çeşidleri de olabiliyor (veya ortada ve soŋda). Aşağıdaki resimde ن harfiniŋ başta yazılışınıŋ bėş farklı çeşidini görüyorsuŋuz. Hangi harften öŋce hangi tarzıŋ basılacağını OpenType Glif (Glyph) Yėr Değiştirme Tablosunda tanımlanması gerekiyor. Bundan dolayı Arabca, Moŋgolca gibi bitişik yazı sistemleri için font içerisinde bu tanımlamalarıŋ kod hâlinde yazılması gerekiyor.

Bazı birleşik Arab glif örnekleri

Bazı birleşik Moŋgol glif örnekleri

Fontuŋ kod kısmından bir bölüm

Günümüzde işletim sistemleri (PClerde Windows, Linux, Mac'larda MacOS, telefonlarda Android, IOS) farklı yazı sistemlerini göstermek için içinde birden fazla font bulundurur. Örneğin Android https://fonts.google.com/ daki fontları kullanır; Hindce yazıyı göstermek için Hindce fontu, Tibetçe yazıyı göstermek için Tibetçe fontu, kezâ Arab, İbrani, KökTörük, Moŋgol, Çin, Kore, Bengal, Tay vs metinlerini göstermek için onların fontunu kullanır. Örneğin MS Word'de Arial veya Times New Roman ile yazı yazarken metne Tibetçe bir yazı kopyalarsaŋız yazınıŋ fontu otomatik Himalayan.ttf olur, çünkü Tibet harfleri bu fontta vardır. Android telefonumdaki Latin, Arab, Moŋgol, KökTörük, İbrani, Çin/Japon, Kore yazı tipleri bir hattat olarak hoşuma gitmeyince sayısal hattatlığa soyundum ve farklı yazı sistemleriniŋ eŋ çok sevdiğim fontlarını tek bir font içinde dėrleyip telefonuma sistem fontu olarak yükledim (sadece telefonu köklemeden fontunu değiştirme işlemi iki yıla yakın zaman aldı; güvenlikten dolayı Android bunu engelliyor). Tek sorun Arabca ile Moŋgolca harfleri aynı font içine başarılı şekilde gömemiyordum. Fontuŋ içine bitişik yazı sisteminde harfleriŋ birleşme kurallarını tanımlayan kod gömülmesi gerektiğinden dolayı (bitişik olmayan harfli Latin, Kiril, KökTörük, Çin/Japon, Kore, İbrani, Tay gibi yazı sistemlerinde bu sorun yoktur) bitişik yazı sistemlerinden (Arabca, Moŋgolca, Süryanice) birden fazlasını bulunduran bir font dünya üzerinde tahminimce yapılmamıştır. Bunuŋ sebebi sanıyorum ki bu yazı sistemleriniŋ hepsine hâkim tek bir teknik eleman olmayışıdır. Ama bu da telefonumuzda istemediğimiz estetikte fontları kullanmak zorunda bırakıyor bizi. Siz Latin harfleriŋizden memnun olabilirsiŋiz ama Bir Arab, Çinli, Koreli, Moŋgol, Tibetli telefonunda kendi yazısınıŋ fontunu sevmeyebilir. 8/5/2020 itibariyle yaklaşık 15 aydır çözmeye çalıştığım sorunu çözdüm ve iki farklı bitişik yazı sistemi olan Arabca/Osmanlıca harfleri ile Moŋgol/Eski Uygur harflerini aynı font içinde dėrleyebildim ve telefonuma yükleyebildim. Bu yazı sistemleriniŋ hepsini bildiğim ve kullandığım için bu ihtiyacı hiss ėdiyordum; siz ėtmeyebilirsiŋiz. Kendim geliştirdiğim KökTürük, Latin/Kiril, Çin/Japon, Kore, Arab/Yeŋi Uygur/Peştu/Urdu, Kore, İbrânî, Hind, Moŋgol/Mançu yazı sistemleriniŋ eŋ sevdiğim hatlarını içeren tek bir fontuŋ görünümü aşağıdaki gibidir: