Gėŋizcil ŋ ve Kapalı ė niŋ Eksikliği

Günümüzde "Kitabını" yazınca seniŋ mi onuŋ mu aŋlayabiliyor musuŋuz? Hayır. Halbu ki:
Kitabıŋı: seniŋ
Kitabını: onuŋ

Peki "ben"?

ben: kendim

beŋ: tende oluşan siyah nokta

bin: binmek eylemi

biŋ: 1000

"en" de ne aŋlıyorsuŋuz?

eŋ: azamiyet, eŋ fazla gibi
ėŋ: gėŋişlik

don: giysi türü
doŋ: doŋmak eylemi

1928'de hem normal n hem de geŋizcil (nazal) ŋ aynı harfle gösterilmeye başlanınca bu durum ortaya çıktı. Geŋizcil ŋ, Göktürkçede de, Uygurcada da, Osmanlıcada da, Asya'daki Türk Cumhuriyetleriniŋ kullandığı Kiril abecesinde de normal n'den ayrı harfle gösterilir. Latin abecemizde normal n ve geŋizcil ŋ'yi aynı harfle "n" göstermeğe başlayınca geŋizcil ŋ yazılışını ve sesini kayb ėttik.

Ha bu arada "Tengri" deki ng, n-g şeklinde iki sessiz değildir, geŋizcil ŋ'dir: Teŋri. Geŋizcil ŋ'yi temsil ėden harfimiz olmadığı üçün ng ile yazıyoruz.

Ya "yėmek" ve "dėmek" fiillerindeki ė, bazen niçin i oluyor? Çünkü bu ė'ler kapalı. Kapalı ė, e-i arasında bir sesdir. 1928'e kadar kapalı ė'yi normal e'den farklı yazıyorduk. Latin harflerine geçince bazen e bazen de i ile yazmağa başladık ve bu sesi de kayb ėttik.

yėmek: yėdi, yėyor (yiyor)

dėmek: dėdi, dėyor (diyor)

Daha fazla bilgi üçün:

Geŋizcil ŋ: http://www.kok-turk.blogspot.com.tr/2015/02/guncel-turkcedeki-nazal-n-kef-i-nun.html

Kapalı ė: http://www.kok-turk.blogspot.com.tr/2015/03/kapal-e-e.html