KökTürük Adı Hakkında

Tarihte Göktürkler (asıl söylenişiyle Kök Türük) [yükseliş dönemi 551-572, zayıflama dönemi 572-680, tekrar yükseliş dönemi 680-734, yıkılış dönemi 734-745] olarak bildiğimiz atalarımız yazıtlarda kendilerine hep Türk dėmişlerdir. 840 yılından öŋce yazılmış ya da dikilmiş ve bugüne kadar keşf ėdilmiş yüze yakın anıtıŋ içinde sadece bir kez Kök Türük kelimesine rastladım. O da Köl Tigin yazıtı doğu yüzü, 3üncü satırdadır. Bilge Kagan, 47 yaşında (27 Şubat 731'de) kayb ėttiği kardeşi Köl Tigin (ağabeyi Bilge Kagan'dan bir yaş küçüktür) aŋısına diktirdiği yazıtıŋ doğu yüzüne, ataları Bumın Kagan ve İstemi Kagan'ıŋ devleti nasıl kurup Türkleri düzene soktuğunu aŋlatmayla başlar. Dört bir yanla savaşarak doğuda Kadırkan ormanından, batıda Temir Kapı'ya kadar sahipsiz ve teşkilatsız olan Kök Türükleri tanzim ėttiğini aŋlatırken "Ekin ara idi oksız Kök Türük ança olurur ermiş" (İkisiniŋ arasında sahipsiz ve teşkilatsız Kök Türük'ler öylece otururlarmış) cümlesini kullanmıştır. Burada kendi milleti için Kök Türük kullandıktan soŋra aynı milleti için Türk kelimesi kullanmaya devam ėtmiştir. Bunuŋ haricinde okuduğum anıtlarıŋ hiçbirinde Kök Türük kelimesine rastlamadım.
Bilge Kagan, Köl Tigin aŋıtınıŋ içeriğini Köl Tigin'iŋ vefatından soŋra yazmış ve Köl Tigin'iŋ yėğeni Yollıg Tigin'e taşa kazdırarak Köl Tigin aŋıtını 1 Ağustos 732'de diktirmiştir. Soŋra Bilge Kagan kendi aŋıtınıŋ içeriğini yazmış; kendisiniŋ 51 yaşındayken (25 Kasım 734'te) zehirlenmesinden soŋra Yollıg Tigin, yazısını yine taşa kazımış, Bilge Kagan aŋıtı haline getirmiş ve 22 Haziran 735'de dikmiştir. Tonyukuk aŋıtı ise bu aŋıtlardan öŋce 725 yılında dikilmiştir. Bilge Kagan'ıŋ kayınpederi olan Tonyukuk 60 yaşlarında (Bilge Kagan'ıŋ saltanatınıŋ başlangıcına denk gelir) kendi aŋıtınıŋ dikileceği Yukarı Tola vadisinde inzivaya çekilerek hatıralarını yazmıştır. 725 yılında vefatından öŋce bu hatıralar daha soŋra taşa kazınarak abideye dönüştürülmüştür.
Uygurlar 745'de Göktürkleri yıktıktan soŋra 840'lara kadar Göktürk abecesini kullanmağa devam ėtmişlerdir. Uygurlar daha soŋra Soğdlarıŋ abecesini kullanmağa başlamışlardır. Bu abece de bugünkü geleneksel Moŋğol yazısınıŋ ilk hâlini teşkil ėtmektedir.
Tuğrul Çavdar

25 Aralık 2017 Pazartesi

Tunyukuk - Bilge Kagan - Kül Tigin Yazıtlarındaki Yazım Farklılıkları

Türük yazarken Tonyukuk yazıtında ince k 𐰚, BK ve KT yazıtlarında ise ök/ük 𐰜 harfi kullanılmıştır. Her ikisi de Türük diye okunur. Tonyukuk yazıtındaki yazım için, ilk hecede ö/ü 𐰇 harfi olduğu için ikinci hecedeki ö/ü 𐰇 harfi düşmüştür. (Bakıŋız: Madde 7 http://www.kok-turk.blogspot.com/2015/04/gokturk-harflerini-kullanm-klavuzu.html). Tonyukuk yazıtı Orhun yazıtlarından 363 km doğudadır. Yazıcıları farklıdır. 1300 yıl öŋcesinden bahs ėdiyoruz. Günümüzde vatandaşlarımızıŋ bu eğitim öğretime rağmen Türkçeyi düzgün yazamadığını düşünürsek 1300 yıl öŋce bu iki farklı yazım gayet normaldir.
Yenisey yazıtlarını ise Kırgızlar yazmıştır ve Orhun yazıtlarından 200-400 yıl öŋce yazılmıştır. Daha öŋce olduğu için harfleriŋ formu daha ilkeldir. Orhun yazıtlarında harfleriŋ formu ve estetiği o dönemiŋ eŋ mükemmel hâline ulaşmıştır. 2004 ve 2019 yılında yaptığım Göktürkçe fontlar, Orhun yazıtlarındaki harfleriŋ tüm kıvrımlarını taşımaktadır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)