KökTürük Adı Hakkında

Tarihte Göktürkler (asıl söylenişiyle Kök Türük) [yükseliş dönemi 551-572, zayıflama dönemi 572-680, tekrar yükseliş dönemi 680-734, yıkılış dönemi 734-745] olarak bildiğimiz atalarımız yazıtlarda kendilerine hep Türk dėmişlerdir. 840 yılından öŋce yazılmış ya da dikilmiş ve bugüne kadar keşf ėdilmiş yüze yakın anıtıŋ içinde sadece bir kez Kök Türük kelimesine rastladım. O da Köl Tigin yazıtı doğu yüzü, 3üncü satırdadır. Bilge Kagan, 47 yaşında (27 Şubat 731'de) kayb ėttiği kardeşi Köl Tigin (ağabeyi Bilge Kagan'dan bir yaş küçüktür) aŋısına diktirdiği yazıtıŋ doğu yüzüne, ataları Bumın Kagan ve İstemi Kagan'ıŋ devleti nasıl kurup Türkleri düzene soktuğunu aŋlatmayla başlar. Dört bir yanla savaşarak doğuda Kadırkan ormanından, batıda Temir Kapı'ya kadar sahipsiz ve teşkilatsız olan Kök Türükleri tanzim ėttiğini aŋlatırken "Ekin ara idi oksız Kök Türük ança olurur ermiş" (İkisiniŋ arasında sahipsiz ve teşkilatsız Kök Türük'ler öylece otururlarmış) cümlesini kullanmıştır. Burada kendi milleti için Kök Türük kullandıktan soŋra aynı milleti için Türk kelimesi kullanmaya devam ėtmiştir. Bunuŋ haricinde okuduğum anıtlarıŋ hiçbirinde Kök Türük kelimesine rastlamadım.
Bilge Kagan, Köl Tigin aŋıtınıŋ içeriğini Köl Tigin'iŋ vefatından soŋra yazmış ve Köl Tigin'iŋ yėğeni Yollıg Tigin'e taşa kazdırarak Köl Tigin aŋıtını 1 Ağustos 732'de diktirmiştir. Soŋra Bilge Kagan kendi aŋıtınıŋ içeriğini yazmış; kendisiniŋ 51 yaşındayken (25 Kasım 734'te) zehirlenmesinden soŋra Yollıg Tigin, yazısını yine taşa kazımış, Bilge Kagan aŋıtı haline getirmiş ve 22 Haziran 735'de dikmiştir. Tonyukuk aŋıtı ise bu aŋıtlardan öŋce 725 yılında dikilmiştir. Bilge Kagan'ıŋ kayınpederi olan Tonyukuk 60 yaşlarında (Bilge Kagan'ıŋ saltanatınıŋ başlangıcına denk gelir) kendi aŋıtınıŋ dikileceği Yukarı Tola vadisinde inzivaya çekilerek hatıralarını yazmıştır. 725 yılında vefatından öŋce bu hatıralar daha soŋra taşa kazınarak abideye dönüştürülmüştür.
Uygurlar 745'de Göktürkleri yıktıktan soŋra 840'lara kadar Göktürk abecesini kullanmağa devam ėtmişlerdir. Uygurlar daha soŋra Soğdlarıŋ abecesini kullanmağa başlamışlardır. Bu abece de bugünkü geleneksel Moŋğol yazısınıŋ ilk hâlini teşkil ėtmektedir.
Tuğrul Çavdar

8 Mart 2017 Çarşamba

Köktürükçe'de Göktürk'üŋ Yazılışı

Baŋa sürekli gelen "Göktürk" kelimesi Göktürkçede nasıl yazılır?" sorusuna istinâden aşağıdaki açıklamayı yapma ihtiyacı hisséttim:
840 yılından öŋce yazılmış ya da dikilmiş ve bugüne kadar keşfedilmiş yüze yakın anıtıŋ içinde sadece bir kez Kök Türük kelimesine rastladım. O da Köl Tigin yazıtı doğu yüzü, 3üncü satırdadır: "Ekin ara idi oksız Kök Türük ança olurur ermiş" (İkisiniŋ arasında sahipsiz ve teşkilatsız Kök Türük'ler öylece otururlarmış) cümlesini kullanmıştır. Bilge Kagan, burada kendi milleti için Kök Türük kullandıktan soŋra aynı milleti için Türk kelimesi kullanmaya devam étmiştir. Yukarıda bahsettiğim cümle altı mavi çizili olarak ve KökTürük kelimesi kırmızı kare içine alınmış olarak aşağıdaki gibidir:

3 yorum:

  1. Adsız3 Temmuz 2017 13:27

    Çok güzel ve faydalı çalışmalar, tebrik ederim. Web tabanlı çeviri bölümünde kök(gök)çevirisi yukarıdaki gibi olmadı.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Tuğrul Çavdar3 Temmuz 2017 19:30

      http://www.tamga.org/2015/04/gokturk-harflerini-kullanm-klavuzu.html madde 19, tablo 1-2 yi okur musuŋuz?

      Sil
  2. Mustafa KÜÇÜK23 Ocak 2018 21:42

    Tuğrul Bey, TÜBITAK 4006 kapsamında bir projemiz var.Ogrencilerimle (lise) "GOKTURK Abecesi'nin Latin Abecesi kadar zengin ve kullanılabilir bir abece olduğunu "ve "ROMALILAR tarafından geliştirilen Latin Abecesi'nin temelinde Göktürk Abecesi olduğunu" ispatlamak için çalışacağız. EĞER bu konuda bize yardımcı olursaniz (sizi kaynak göstermek kosuluyla tabi) size minnettar kalırız.mknur@yahoo.co.uk (BEYZA KÜÇÜK)

    YanıtlaSil

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)