KökTürük Adı Hakkında

Tarihte Göktürkler (asıl söylenişiyle Kök Türük) [yükseliş dönemi 551-572, zayıflama dönemi 572-680, tekrar yükseliş dönemi 680-734, yıkılış dönemi 734-745] olarak bildiğimiz atalarımız yazıtlarda kendilerine hep Türk démişlerdir. 840 yılından öŋce yazılmış ya da dikilmiş ve bugüne kadar keşfédilmiş yüze yakın anıtıŋ içinde sadece bir kez Kök Türük kelimesine rastladım. O da Köl Tigin yazıtı doğu yüzü, 3üncü satırdadır. Bilge Kagan, 47 yaşında (27 Şubat 731'de) kaybéttiği kardeşi Köl Tigin (ağabeyi Bilge Kagan'dan bir yaş küçüktür) aŋısına diktirdiği yazıtıŋ doğu yüzüne, ataları Bumın Kagan ve İstemi Kagan'ıŋ devleti nasıl kurup Türkleri düzene soktuğunu aŋlatmayla başlar. Dört bir yanla savaşarak doğuda Kadırkan ormanından, batıda Temir Kapı'ya kadar sahipsiz ve teşkilatsız olan Kök Türükleri tanzim éttiğini aŋlatırken "Ekin ara idi oksız Kök Türük ança olurur ermiş" (İkisiniŋ arasında sahipsiz ve teşkilatsız Kök Türük'ler öylece otururlarmış) cümlesini kullanmıştır. Burada kendi milleti için Kök Türük kullandıktan soŋra aynı milleti için Türk kelimesi kullanmaya devam étmiştir. Bunuŋ haricinde okuduğum anıtlarıŋ hiçbirinde Kök Türük kelimesine rastlamadım.
Bilge Kagan, Köl Tigin aŋıtınıŋ içeriğini Köl Tigin'iŋ vefatından soŋra yazmış ve Köl Tigin'iŋ yéğeni Yollıg Tigin'e taşa kazdırarak Köl Tigin aŋıtını 1 Ağustos 732'de diktirmiştir. Soŋra Bilge Kagan kendi aŋıtınıŋ içeriğini yazmış; kendisiniŋ 51 yaşındayken (25 Kasım 734'te) zehirlenmesinden soŋra Yollıg Tigin, yazısını yine taşa kazımış, Bilge Kagan aŋıtı haline getirmiş ve 22 Haziran 735'de dikmiştir. Tonyukuk aŋıtı ise bu aŋıtlardan öŋce 725 yılında dikilmiştir. Bilge Kagan'ıŋ kayınpederi olan Tonyukuk 60 yaşlarında (Bilge Kagan'ıŋ saltanatınıŋ başlangıcına denk gelir) kendi aŋıtınıŋ dikileceği Yukarı Tola vadisinde inzivaya çekilerek hatıralarını yazmıştır. 725 yılında vefatından öŋce bu hatıralar daha soŋra taşa kazınarak abideye dönüştürülmüştür.
Uygurlar 745'de Göktürkleri yıktıktan soŋra 840'lara kadar Göktürk abecesini kullanmağa devam étmişlerdir. Uygurlar daha soŋra Soğdlarıŋ abecesini kullanmağa başlamışlardır. Bu abece de bugünkü geleneksel Moŋğol yazısınıŋ ilk hâlini teşkil étmektedir.
Tuğrul Çavdar

12 Ocak 2017 Perşembe

Göktürkçe Bardaklarım

Kupanıŋ üzerinde:
Teŋri küç birtük üçün akaŋım kagan süsi böri teg ermiş, yagısı koyn teg ermiş. Teŋri yarlıkaduk üçün illigig elsiretmiş, kaganlıgıg kagansıratmış, yagıg baz kılmış, tizligig sökürmiş, başlıgıg yükündürmiş. Türük, Oguz begleri, budun eşidiŋ! Üze Teŋri basmasar, asra yir telinmeser, Türük budun, iliŋin, törüŋin kem artatı, udaçı erti? Türük budun ertin, ökün! Akaŋımız, eçümiz kazganmış budun atı küsi yok bolmazun tiyin Türük budun üçün tün udımadım, küntüz olurmadım. Yalaŋ budunıg tonlıg, çıgayn budunıg bay kıldım, az budunıg öküş kıltım. Igar illigde, ıgar kaganlıgda yeg kıldım. Tört buluŋdakı budunıg kop baz kıldım, yagısız kıldım. Kop maŋa körti. İnim Kül Tigin kergek boltı. Özüm Sakıntım. Körür közüm körmez teg, bilir biligim bilmez teg boldı. Öd Teŋri yasar, kişi oglı kop ölügli törümiş. Bilge Kagan. Bitigçi: Tuğrul Çavdar.
Taŋrı güç verdiği için babam kaganıŋ ordusu kurt gibiymiş, düşmanı koyun gibiymiş. Taŋrı buyurduğu için ülkelileri ülkesiz komuş, kaganlıları kagansız komuş, düşmanları itaatkâr kılmış, dizlilere diz çöktürmüş, başlılara baş eğdirmiş. Türk, Oğuz beyleri, milleti işidiŋ! Üstte gök basmasa, altta yér delinmese, Türk milleti, ülkeŋi, töreŋi kim bozabilir, yıkabilir? Türk milleti titre, kendiŋe gel! Babamızıŋ, amcamızıŋ kazandığı milletiŋ adı yok olmasın diye Türk milleti için géce uyumadım, gündüz oturmadım. Çıplak milleti elbiseli, fakir milleti zengin kıldım, az milleti çok kıldım. Başka ülkelerden başka kaganlardan daha iyi kıldım. Dört taraftaki milleti hep tâbi kıldım, düşmansız kıldım. Hepsi baŋa itaat étti. Kardeşim Kül Tigin vefât etti. Kendim yas tuttum. Görür gözüm görmez gibi, bilir bilgim bilmez gibi oldu. Zamanı Taŋrı takdir éder, kişi oğlu hep ölmek için türemiş. Bilge Kagan. Yazan: Tuğrul Çavdar.

5 yorum:

  1. MERHABA TUĞRUL BEY, ÇALIŞMALARINIZI YAKINDAN TAKİP EDİYORUM, ÇOK BEYENİYORUM. SON YAPMIŞ OLDUĞUNUZ BARDAK ÇALIŞMASINI PEK BEYENDİM, ACABA SİPARİŞ VEREBİLİYOR MUYUZ?

    YanıtlaSil

  2. Merhaba, ben kendim için bir yazı tasarladım ve bardaklara baskı yapan birirne bastırdım.

    YanıtlaSil


  3. Çalışmalarınız için sizi yürekten kutluyorum.Kimliğimizin ve kültürümüzün yok edilmek istandiği bu günlerde sizin gibi aydın dostların bulunduğunu görmek çok güzel.
    İyi çalışmalar dileğiyle

    YanıtlaSil

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)