KökTürük Adı Hakkında

Tarihte Göktürkler (asıl söylenişiyle Kök Türük) [yükseliş dönemi 551-572, zayıflama dönemi 572-680, tekrar yükseliş dönemi 680-734, yıkılış dönemi 734-745] olarak bildiğimiz atalarımız yazıtlarda kendilerine hep Türk démişlerdir. 840 yılından öŋce yazılmış ya da dikilmiş ve bugüne kadar keşfédilmiş yüze yakın anıtıŋ içinde sadece bir kez Kök Türük kelimesine rastladım. O da Köl Tigin yazıtı doğu yüzü, 3üncü satırdadır. Bilge Kagan, 47 yaşında (27 Şubat 731'de) kaybéttiği kardeşi Köl Tigin (ağabeyi Bilge Kagan'dan bir yaş küçüktür) aŋısına diktirdiği yazıtıŋ doğu yüzüne, ataları Bumın Kagan ve İstemi Kagan'ıŋ devleti nasıl kurup Türkleri düzene soktuğunu aŋlatmayla başlar. Dört bir yanla savaşarak doğuda Kadırkan ormanından, batıda Temir Kapı'ya kadar sahipsiz ve teşkilatsız olan Kök Türükleri tanzim éttiğini aŋlatırken "Ekin ara idi oksız Kök Türük ança olurur ermiş" (İkisiniŋ arasında sahipsiz ve teşkilatsız Kök Türük'ler öylece otururlarmış) cümlesini kullanmıştır. Burada kendi milleti için Kök Türük kullandıktan soŋra aynı milleti için Türk kelimesi kullanmaya devam étmiştir. Bunuŋ haricinde okuduğum anıtlarıŋ hiçbirinde Kök Türük kelimesine rastlamadım.
Bilge Kagan, Köl Tigin aŋıtınıŋ içeriğini Köl Tigin'iŋ vefatından soŋra yazmış ve Köl Tigin'iŋ yéğeni Yollıg Tigin'e taşa kazdırarak Köl Tigin aŋıtını 1 Ağustos 732'de diktirmiştir. Soŋra Bilge Kagan kendi aŋıtınıŋ içeriğini yazmış; kendisiniŋ 51 yaşındayken (25 Kasım 734'te) zehirlenmesinden soŋra Yollıg Tigin, yazısını yine taşa kazımış, Bilge Kagan aŋıtı haline getirmiş ve 22 Haziran 735'de dikmiştir. Tonyukuk aŋıtı ise bu aŋıtlardan öŋce 725 yılında dikilmiştir. Bilge Kagan'ıŋ kayınpederi olan Tonyukuk 60 yaşlarında (Bilge Kagan'ıŋ saltanatınıŋ başlangıcına denk gelir) kendi aŋıtınıŋ dikileceği Yukarı Tola vadisinde inzivaya çekilerek hatıralarını yazmıştır. 725 yılında vefatından öŋce bu hatıralar daha soŋra taşa kazınarak abideye dönüştürülmüştür.
Uygurlar 745'de Göktürkleri yıktıktan soŋra 840'lara kadar Göktürk abecesini kullanmağa devam étmişlerdir. Uygurlar daha soŋra Soğdlarıŋ abecesini kullanmağa başlamışlardır. Bu abece de bugünkü geleneksel Moŋğol yazısınıŋ ilk hâlini teşkil étmektedir.
Tuğrul Çavdar

3 Şubat 2015 Salı

Nazal Ŋ

Türkçe'de aslında iki n harfi vardır. Biri bildiğimiz n, diğeri geŋizcil ŋ (veya nazal ŋ). Nazal ŋ KökTürükçe'de ve Osmanlıca'da farklı harfle yazılıyordu, ta ki 1 Kasım 1928'de Latin harflerine geçinceye kadar. Bu tarihten itibaren her iki n sesini de aynı harflerle yazmağa başladık. Aşağıda, 1994 yılında kendim oluşturduğum ve sürekli güncellediğim, nazal n ile yazılan Türkçe kelimeleriŋ listesini bulacaksıŋız.

Her hakkı saklıdır 2015. Kaynak göstermek şartıyla kullanabilirsiŋiz.

11 yorum:

  1. Bizim aslımız yörük bu nazal n'yi atalarımız bizden daha çok kullanıyordu biz de kullanıyoruz. Ama Öz Türkçemizde bu kadar yeri olduğunu bilmiyorduk aydınlattığıŋız için teşekkürler hocam . Allah yardımcıŋız olsun .

    YanıtlaSil
    Yanıtlar

    1. Ben teşekkür éderim. Aslında Türkçe'mizde nazal n içeren daha çok kelime var da burada sadece günümüzde kullanılanları sıraladım.

      Sil

  2. Hocam Kuzey Kıbrıs Türkleri halen nazal n kullanarak konuşuyorlar :)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar

    1. Gerçekten mi? Çok sevindim buna. Şu an bu harfi koruyan Türkmenler, Uygurlar ve bir kaç Türk boyu kaldı.

      Sil

    2. Büyük bir mutluluk! :D

      Sil

  3. Pek çok yerde NG (��) sesini içeren sözcükleri görüyoruz, peki ya NY (��) sesini içerenlere ne oldu? Bu sözcüklerin ("kony -> koyun", "nyür -> yüz" gibi) özgün durumlarını kullananlar var mıdır? Aydınlatırsanız sevinirim.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar

    1. http://www.tekedergisi.com/Makaleler/1770739505_1sertkaya.pdf

      Sil

  4. Azerbaycan'ın bazı yerleri özellikle nazal n'yi fark edebileceğimiz şekilde söylüyorlar. Yani kaybolmadı hala.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar

    1. Ama nazal n için özel bir harfleri yok.

      Sil

  5. Hocam yazilari facobokk instagram gibi programlarda nasil.kullanabilirizz.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar

    1. http://www.tamga.org/2016/09/bilgisayarda-gokturkce-yazmak.html
      http://www.tamga.org/2017/09/android-8-oreo-ve-gokturkce.html

      Sil

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)